Makȟá Oníye Ohúŋkakaŋ
Sierra Concha lé owá
Čhaŋwápe Tȟó Wí ičíyamni, 2019
Eháŋni, Uŋčí Makȟá akáŋl oyáte waníče. Oyáte kiŋ naháŋȟči makȟá mahél thípi. Akáŋl makȟóče kiŋ oówaŋyaŋg wašté. Čháŋ na pȟeží óta. Tȟuŋkášila héčhena Uŋčí Makȟa kiŋ yuwíŋyeya. Watóhaŋl, Tȟuŋkášila heyé, “Oyáte, toháŋl Uŋčí Makȟá kiŋ wíŋyeya yaŋké kiŋháŋ, yahínapȟapi kte,” eyé. Wičháša waŋ Tȟokáhe ečíyapi čha taŋyáŋ naȟ’úŋ.
Kȟoháŋ, Iktómi na Anúŋg-ité makȟóče akáŋl thípi. Iktómi líla wagnáye s’a. Anúŋg-ité íŋš ité núm yukȟé: Ité kiŋ uŋmá ečhíyataŋhaŋ oówaŋyaŋg wašté na uŋmá ečhíyataŋhaŋ íŋš oówaŋyaŋg šíče. Iktómi Anúŋg-ité naǧíyeye. Anúŋg-ité Iktómi líla waštélake šni. Aŋpétu waŋ él, Iktómi Anúŋg-ité hekíye, “Oyáte kiŋ wičháwagnayíŋ kte. Omákiya yo.” Anúŋg-ité heyé, “Haŋ, owákihi kštó.” eyé.
Iktómi šuŋgmánitu tȟáŋka waŋ ičú na wóyute na čhúwíǧnaka eyá na wakšúpi eyá akáŋl égnake. Šuŋgmánitu tȟáŋka kiŋ k’íŋ na Makȟá Oníye mahél iyáye. Oyáte kiŋ iyéwičhaye. Oyáte kiŋ wóyute yútapi na líla waštélakapi. Wakšúpi kiŋ oówaŋyaŋg wašté yawápi. Šuŋgmánitu tȟáŋka kiŋ heyé, “Wóyute óta uŋyúhapi. Anúŋg-ité waúŋspeníčhiyapi kte. Waná uŋyáŋpi kte,” eyé. Tȟokáhe heyé, “Hiyá! Thuŋkášila yé šní uŋšípe ló! Wičáuŋlapi šni.” eyé. Éyaš oyáte éya yápi čhíŋpi kiŋ hená iyáyapi.
Oyáte kiŋ tȟéhaŋ ománipi na Makȟá Oníye ogná hinápȟápi. Aŋpétu kiŋ hé mašté. Oyáte kiŋ iyókphipi. Anúŋg-ité thípi-ta ípi. Anúŋg-ité ité oówaŋyaŋg šíče kiŋ nakíȟmiŋ na ité oówaŋyaŋg wašté kiŋ wičhákipazo. Anúŋg-ité takúku óta uŋšpéwičhakhiyapi. Oyáte kiŋ wóyute olépi na wakšúpi uŋšpéič’íčiyapi. Éyaš waníyetu íyečhani ahí. Anúŋg-ité ité uŋma kiŋ wičhakipazopi na “Čhigáyaŋpi!” eyé. Waná oyáte kiŋ nihíŋčiyapi. Hayápi na wóyute ikíphiya yuhápi šni. Oyáte kiŋ iyótiyekiyapi čha wačhékiyapi. Tȟuŋkášila makȟá-ta í na heyé, “Anamáyaǧoptaŋpi šni. Uŋčí Makȟá wíŋyeya úŋ šni kepȟé! Waná iyópȟečhiyapi kte.” Yuŋkȟáŋ oyáte kiŋ iyúha tȟatȟáŋka wičhákaǧe.
Watóhaŋ yuŋkȟáŋ, Tȟokáhe oyáte kiŋ awíčhayiŋ na Makȟá Oníye ogná hinápȟápi. Oyáte kiŋ iyókphipi na tȟatȟáŋka oyé waŋ ablézapi. Tȟuŋkášila heyé, “Oyé kiŋ otȟápȟa po. Tȟátȟáŋka kiŋ wačhíŋwičhayayapi kte.” Hó čha eháŋni na leháŋl Lakȟóta Oyáte kiŋ Tȟatȟáŋka kiŋ wačhíŋwičhayapi. Tȟatȟáŋka tȟaŋčháŋ kiŋ etáŋhaŋ wóyute na hayápi na táku k’éyaš ič’íčhaǧapi.
