Khéya Zuyá Yé
Khéya waŋ zuyá yíŋ kte uŋ wičháša tóna ób yíŋ kte kiŋ owíčhale. Yuŋkȟáŋ maštíŋčala waŋ él hí na zuyá yé kiŋ él ópȟa kta kéye. Yuŋkȟáŋ khéya kiŋ heyé, “Hó, íŋyaŋg’ič’ičhiya yo! Waŋčhíyaŋkiŋ na níŋ kta iyéčheča háŋtaŋš uŋyíŋ kte ló,” eyé. Čhaŋkhé maštíŋčala kiŋ íŋyaŋg’ič’ičhiye, yuŋkȟáŋ líla lúzahe. Yuŋkȟáŋ khéya kiŋ heyé, “Nihúŋkešni čha kaǧímayayiŋ kta čha níŋ kte šni yeló,” eyé.
Čhaŋkhé maštíŋčala kiŋ čhaŋšíl khiglé. Heháŋl khéya wamákȟaškaŋ tóna húŋkešni uŋ hená wičhápahi: matȟápiȟ’a, wablúška thiyóšlo, maká, thuswéčha, itȟúŋkala, čhapȟúŋka, na thiyúktaŋ waŋ. Henákča waná iwíčhaču. Na waná ób zuyá yé.
Aŋpétu waŋ kȟáta hí. Čhaŋkhé matȟápiȟ’a kiŋ themnít’e. Čhaŋkhé úŋyaŋ iyáyapi. Matȟápiȟ’a uŋ themnít’e kiŋ uŋ iyókšilya yápi. Yuŋkȟáŋ akhé ȟliȟlíla waŋ él iyáyapi na sí kiŋ makȟáȟliȟlila óhapi. Čhaŋkhé sí nakíkhiŋtapi kta nagwág iyéyapi. Yúŋkȟaŋ wablúška thiyóšlo kiŋ čhečá nakíkse. Čhaŋkhé úŋyaŋ iyáyapi na uŋ akhé iyókšil yápi.
Yuŋkȟáŋ thuswéčha kiŋ čhéya yíŋ na pȟaȟlí ú. Čhaŋkhé pȟaȟlí glužíŋčiŋ kta yuŋkȟáŋ pȟá iglúkse. Čhaŋkhé t’é. Yuŋkȟáŋ akhé úŋyaŋ yápi. Čhaŋkhé akhé čhúŋšoke waŋ ópta iyáyapi. Yuŋkȟáŋ thiyútkaŋ uŋ éna čháŋ ikȟóyaka čhaŋkhé akhé úŋyaŋ iyáyapi. Khéya wičháša ób zuyá yé k’uŋ waná etáŋhaŋ tób t’ápi. Čhaŋkhé etáŋhaŋ yámni ób ye – maká, itȟúŋkala, na čhapȟúŋka – henála waná ób yé.
Waná oyáte waŋ wičhóthi, čhaŋkhé él yápi na waná thiwégna iyáyapi, haŋhépi eháŋl. Yuŋkȟáŋ thípi waŋ hóčhokata tȟáŋka hé. Čhaŋkhé él éyokas’iŋpi. Yuŋkȟáŋ wičháša waŋ išnálaȟčiŋ thimá ištíŋma ȟpáye. Čhaŋkhé khéya thimá iyáyiŋ na wičháša kiŋ pȟá waksíŋ na heháŋl yuhá napȟápi. Na waná pahá waŋ ektá gliyáhaŋpi. Yuŋkȟáŋ tȟéhaŋl kúpi s’eléčheča.
Heháŋl éna asníkiya glíyotakapi na heháŋl páŋpi. Yuŋkȟáŋ héčhegla natáŋ ahíyu na maká kiŋ ní yúzapi. Heháŋl khéya wičhóthi égna iyáyiŋ na čhéǧa šíča waŋ tȟaŋkál háŋ čha él mahél iyúŋkiŋ na aígluptaŋye. Na itȟúŋkala na čhapȟúŋka kičhí ní iyáyapi na maká íŋš wayáka oyúspapi na thípi waŋ él thimá pȟaȟtá úŋpapi na thimá líla čhethípi na pȟéta kiŋ ižéhaŋ pȟá izítapi.
Čhaŋkhé maká ošóta uŋ kakíšya ȟpáye. Čhaŋkhé hówakȟaŋ. Khéya maká kiŋ čhéya naȟ’úŋ čha khéya čhaŋzékiŋ na ȟnáȟna. Heháŋl winúȟčala waŋ haŋhépi eháŋl tȟaŋkál hí na čhéǧa waŋ khéya ogná ȟpáye kiŋ yuptáŋyaŋ ičú, tkȟá khéya napé él yaȟtág akšíže. Čhaŋkhé wičháša óta ahí na tókhel yušpúpi kta ogná okhúwapi, éyaš líla khéya čhehúpa š’áke. Čha yušpúpi okíhipi šni.
Heháŋl thípi waŋ thiyótȟaŋkaya háŋ čha él ípi na líla čhethípi na ókšaŋ waŋyáŋg nážiŋpi na tókhel yušpúpi kte kiŋ iyúkčaŋpi khéš okíhipi šni. Yuŋkȟáŋ wičháša waŋ heyé, “Yuš’íŋš’iŋ po!” Čhaŋkhé á oyúžuŋgžuŋtapi yuŋkȟáŋ khéya iȟá na ayúštaŋ. Yuŋkȟáŋ wičháša waŋ nazúŋspe waŋ ičú na khéya kaȟúǧapi kta kéčhiŋ tkȟá kašlúl iyéyiŋ na wičháša waŋ ikȟáŋyela yaŋká čha hú kiŋ čhokáŋ kaksá iȟpéye.
Čhaŋkhé akhé wičháša kiŋ ȟná na khéya ičú na thičhé étkiya waŋkáyeye. Yuŋkȟáŋ wičháša waŋ natá kiŋ ahíŋȟpayiŋ na natá kiŋ okhíčaslel iȟpéye. Čhaŋkhé heháŋyaŋ tókhel ktépi kiŋ olépi khéš tuktógna ktépi kta tȟaŋíŋ šni. Yuŋkȟáŋ wičháša waŋ heyé, “Itȟó, šiná waŋží tȟáŋka čha opȟáȟtapi na íŋyaŋ etáŋ kȟó opémnipi na mní waŋží šmá čha él mahél iȟpéyapi háŋtaŋš, t’íŋ kte séče ló,” eyé.
Yuŋkȟáŋ héčhena khéya čhéya iyáyiŋ na líla úŋšiič’iye. Na úŋšilapi čhíŋ kéyiŋ na héčhuŋpi šni k’éyaš wayáka úŋ kta kéye, tkȟá íŋše wičhágnayiŋ na nihíŋčiye kiŋ uŋ líla kitáŋpi. Mní kiŋ hél iȟpéyapi háŋtaŋš, ní iyáyiŋ kte kiŋ hé slolkíye, ičhíŋ khéya kiŋ mnimáhel úŋpi. Na waná mní ektá áyapi kta yasúpi.
Čha wanáš šiná waŋ íŋyaŋ eyá kȟó él ahípi na waná khéya ognákapi na íŋyaŋ kȟó opémnipi na mní waŋ šmá čha ektá áyapi na šiná kiŋ él mní oíȟpeyapi na gličúpi. Héčhena khéya šína k’uŋ opáȟlokiŋ na mnimáhel niyákȟe, wíyuškiŋškiŋ nuŋwé. Ní úŋ éyaš oyáte kiŋ t’á kéčhiŋpi.
Kȟoháŋ, naháŋȟči maká kiŋ šóta uŋ kakíšyapi. Yuŋkȟáŋ maká kiŋ “Khéya waná ktépi kéyapi,” eyá-haŋpi nawíčhaȟ’uŋ. Heháŋl heyé, “Hó, itȟó! Waná hé khéya kičhí zuyá wahí, tkȟá waná yaktépi kiŋ hé uŋ waná míš-eyá tókhel mayáktepi kte kiŋ očhíčiyakapi na nuphíŋ uŋyáktepi kte kiŋ hé ogná iyéš wašté kte ló,” eyé.
Éyaš maká kiŋ khéya mnimáhel iȟpéyapi čha t’á kéya okíyakapi. Čhaŋkhé iȟá kiníča na íŋš-eyá tókhel kpaptíŋ kte kiŋ iyúkčaŋ na uŋ heyé, “Itȟó, wašúŋ waŋží otȟáŋkaya čha mahétuya čha oyálepi kte, na waŋží iyéyayapi kiŋ, él pȟá mahél mayáluzapi kiŋháŋ, mat’íŋ kte,” eyé.
Čhaŋkhé héčheglaš wičhágnayiŋ na waná wašúŋ olépi. Yuŋkȟáŋ wašúŋ waŋ tȟáŋka, mahétuya háŋ čha iyéyapi. Čhaŋkhé waná maká étkiya yús áyapi na waná wašúŋ kiŋ él ahípi na pȟá pamáhel yúzapi na wičhóta ókšaŋ nážiŋpi na ayúta nážiŋpi. Yuŋkȟáŋ waná uŋzéla kiŋ naȟčáȟča yeyé. Yuŋkȟáŋ heyápi, “Waná t’íŋ kta čha héčheča yeló,” eyápi.
Yuŋkȟáŋ líla uŋzé kiŋ ikȟáŋyela ókšaŋ aú na waŋyáŋg íyotakapi. Yuŋkȟáŋ líla čheslí iyéyiŋ na tóna kȟaŋyéla waŋyáŋg yaŋkápi kiŋ iyúha ištá kiŋ očhéwičhasli na wašúŋ kiŋ mahél iyáye. Čhaŋkhé tóna ištá očhéwičhasli hená iyúha ištáǧuŋǧapi, ičhíŋ maká tȟúŋkče kiŋ wičhíšta él iyáye kiŋ líla šíče.
Hó, heháŋl wašúŋ ok’á-haŋpi éyaš líla mahétuya čha okíhipi šni. Hó, khéya zuyá í k’uŋ iyé íyatayela tópa waúŋtȟuŋyiŋ na wáŋčala tȟaópi; nazúŋspe uŋ apȟápi uŋ hé, kaȟlókapi šni éyaš hé tȟaópi kéye. Maká wičháša óta úŋtȟuŋwičhaye; ištáǧuŋǧawičháye kiŋ hená. Na čhapȟúŋkakiŋ wičháša óta wičháyaȟtakiŋ na hé waúŋtȟuŋyaŋ kéye. Hé itȟúŋkala hé íŋš thípi óta él thimáhe í na thimá wók’iŋ hiyéye kiŋ mahél yaȟlóȟlokiŋ na mahél táku úŋ kiŋ ošúŋgšuŋgye iȟpéyiŋ nah é waúŋtȟuŋyaŋ glawá.
Hó héčhel tób zuyá ípi kiŋ iyúha ól’ota waúŋtȟuŋyaŋpi na khéya, zuyá itȟáŋčhaŋ kiŋ, tȟaópi tóblalapi, tkȟá waŋžíni ktépi šni. Iyúha ní gličúpi na íŋš oyáte ótapi éyaš húŋȟ wičháktepi na húŋȟ úŋtȟuŋwičháyapi. Hó héčhel khéya ozúye tȟáwa kiŋ ohítika keyá glaótȟaŋiŋ.
