Lakȟól Wičhóȟ’aŋ: Tȟáȟča Khuwápi Oyákapi

Šuŋgmánitu Tȟáŋka Išnála lé oyáke

Ȟemákȟoskaŋtu etáŋhaŋ oyáte waŋ iglág áyiŋ na ečhél mniskúya oyúze iȟ’é ečhíyataŋhaŋ éthipi. Yuŋkȟáŋ líla wičháakiȟ’aŋ na lé oyáte ománi ípi ešá čhokȟá aglí. Héčhel waŋná wakȟáŋyeža waŋžígži wóla čhéyapi na líla oíyokšiče.

Yuŋkȟáŋ ȟtayétu él wičháȟčala waŋ éyapaha na léčhel yaótȟaŋiŋ:

“Híŋhaŋni kiŋ hóčhokata thípi iyákhižu iyáȟpayayapi kta škhé ló. Kȟoškálaka waŋ wónič’upi kta čha hetáŋhaŋ yíŋ kta kéye ló,” eyá aú.

Na waŋná híŋhaŋni él ečhúŋpi. Yuŋkȟáŋ kȟoškálaka waŋ él hí na,

“Witȟáŋšna úŋ núŋm omák’u po; hená čhaŋnúŋpa míčiyuhapi kte ló,” eyé. “Na šuŋglúzahaŋ núŋm wičháwačhiŋ yeló,” eyé.

Na waŋná ečhél ečhákičuŋpi. Yuŋkȟáŋ lowáŋ na yaštáŋ na léčhel eyé:

“Haŋhépi kiŋ eháke thípi lé thimá uŋlówaŋpi kte ló,” eyé.

Na waŋná haŋhépi él átaya thípi kiŋ ókšaŋ énažiŋ na léčhel eyé:

“Iyúha čhaŋsákala wičhák’u na thípi él ópȟa lowáŋ wičháši na núŋǧoptaŋ ečhúŋ po,” eyé. “Tókša thimá wamákȟaškaŋ ahí kte ló,” eyé.

Na waŋná lowáŋpi. Héčhel thimá pté na tȟáȟča kȟó naúŋkapi na šaké íčhičašlaya naúŋkapi na haŋčhókaŋyaŋ enákiyapi na waŋná híŋhaŋni él thípi kiŋ él oyáte kiŋ ohímničiye, na ókšaŋ énažiŋ. Yuŋkȟáŋ kȟóškalaka k’uŋ él éyokas’iŋ na léčhel eyé:

“Wičháša núŋm wičhákičho na wihúta yužúŋpi na iyúwaŋka églepi na oyáte kiŋ waŋyáŋg wičháši po,” eyé.

Héčhel khiyéla áye. Yuŋkȟáŋ átaya nablúpi, thípi kiŋ thimá, na tȟáȟča oyé na pté oyé na wamákȟaškaŋ iyúha, na híŋ kȟó onášlašlapi.

Na waŋná oyáte kiŋ lé waŋyáŋg yuštáŋpi eháŋl waŋná witȟáŋšna úŋ k’uŋ hená yúzapi. Na šuŋglúzahaŋ yuhá k’uŋ nuphíŋ hená tób ób thimá iyáyapi. Na oyáte kiŋ él tȟaŋkátaŋhaŋ waŋyáŋg nážiŋpi.

Na waŋná glinápȟapi. Yuŋkȟáŋ witȟáŋšna úŋ k’uŋ nuphíŋ kaáblel yeyápi, na čhaŋnúŋpa waŋ uŋmá yuhá na uŋmá waúŋyaŋpi na itókšaŋ tȟokíyapi. Na kȟoškálaka k’uŋ tȟokéya ú na heháŋl wikȟóškalaka nuphíŋ úpi. Na heháŋl šuŋglúzahaŋ yuhá k’uŋ nuphíŋ úpi, na wakȟáŋ k’uŋ hé léčhel eyé:

“Iyúha čhaŋksá ičú po, na wahíŋkpe nakúŋ. Na iyúha mihákab ú po,” eyé.

Héčhel waŋná pahá waŋ él énažiŋ na waŋná léčhel eyé:

Lé pȟežúta waŋ tȟatúye tópa iyúha wapóǧaŋ kta čha hé bluštáŋ kiŋháŋ, heháŋl lenáyos kákhi ká pahá waŋ líla tȟéhaŋl yaŋké kiŋ héčhi anúŋg íčhič’uya iyáyapi kte ló,” eyé. Čha uŋmá híŋzi kiŋ lé čhatkáyataŋhaŋ iyáyiŋ kte ló. Na uŋmá hiŋša kiŋ lé išláyataŋhaŋ iyáyiŋ kte ló,” eyé. “Na waŋná iyáya po,” eyé.

Héčhel nuphíŋ líla íčhitȟehaŋyaŋ iyáyapi. Na waŋná tȟéhaŋl yápi él léčhel oyáte kiŋ ewíčhakiye:

“Letáŋhaŋ hoánuŋg átaya nážiŋ yeyápi na ečhél thípi hé él anúŋg ihúŋniyaŋ po,” eyé.

Na waŋná thiyátakiya igláhomni na thípi étkiya glápi na waŋná él khihúŋnipi na thiyópa él khinážiŋpi, wíŋyaŋ nuphíŋ ób, na lowáŋ nážiŋ. Na ečhél waŋná iyáyapi k’uŋ kúpi na khiyéla kúpi ečhél átaya ókšaŋ makȟóp’oya híŋ na waŋná glihúŋnipi ičhúŋhaŋ íŋš-eyá wamákȟaškaŋ očháže iyúha ahíhuŋni na waŋná átaya okáwiŋȟ aú na oyáte kiŋ ókšaŋ aú na wičhákat’api naíŋš wičháopi.

Na waŋná líla óta wičháktepi. Na etáŋhaŋ šuŋgmánitu na ȟoká na wamákȟaškaŋ čikčík’alapi uŋ hená awíčhayuštaŋpi. Na oyáte kiŋ líla wašéčapi. Lé núŋpa akhígle ečhúŋpi. Na hé uŋ lé makȟóčhe kiŋ “tȟáȟča okhúwa él” eyápi. Héčhel lé pȟežúta kiŋ líla wakȟáŋ yawápi. Oyáte iyúha lé léčhetu na hetáŋhaŋ waníyetu opáwiŋǧe šni makȟóčhe lé waŋbláke. Hé uŋ obláke.

Source: Lakota Tales & Text by Eugene Beuchel, S.J. & Paul Manhart, S.J.